İnsanları büyüleyen gizemli anıtın yeni özelliği

Bir üniversite binasının kapılarından, beton bir koridorun içinden ve köpük kaplı bir odanın içinde, dünyanın en gizemli anıtlarından biri olan Stonehenge'in diz boyunda bir replikası duruyor.

Bu minyatür ayakta duran taşlar, halka açık bir sergide değiller, ancak gerçek mekanı ziyaret eden yıllık milyonlarca ziyaretçinin, yaklaşık 5.000 yıl önce inşa edilen etkileyici liken kaplı taş yapının daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir. Bu ölçek modeli, Stonehenge'in akustik özellikleri üzerine devam eden araştırmanın merkezinde yer alıyor ve sesinin amacı hakkında bize neler söyleyebileceğini araştırıyor.

Manchester'daki Salford Üniversitesi'nde profesör ve akustik araştırmacı olan Trevor Cox, "Mekanların akustiği, onları nasıl kullandığınızı etkiler, bu yüzden prehistorik bir sitenin sesini anlamak, arkeolojinin önemli bir parçasıdır" diyor.

Dünyanın en tanınmış ve en mimari olarak sofistike eski taş halkası olmasına rağmen, arkeologlar hala Stonehenge'i kimin inşa ettiğini veya ne amaçla kullanıldığını bilmiyorlar. Bazı teoriler, bir gömü alanı, bir iyileşme yeri veya hatta bir gök takvimi olarak kullanıldığını öne sürüyor. Çünkü dış taş halkasındaki boşluklar, yaz ve kış gündönümleriyle mükemmel hizaya getirilmiş durumda. Ancak yıllar geçtikçe, Wiltshire kırsalındaki çimenli bir tepede inşa edilen bu devasa anıt hala gizemini koruyor.

Susan Martindale, Stonehenge'i yöneten hayırsever kuruluş English Heritage'nin gönüllü yöneticisi, "Hakkında giderek daha fazla şey öğreniyoruz, ancak bazı şeyleri asla öğrenemeyeceğimizi düşünmüyoruz. İnsanların neden inşa etmeye başladığını anlamamızın bir yolu yok ve üzerinde çalışmaya devam etme nedenimiz, tamamlanması yüzlerce yıl süren yapı bu süre boyunca değişmiş olabilir" diyor.

Ancak Cox'un son çalışmaları sayesinde, dünyanın en gizemli sitelerinden biri hakkında ilginç bir detayı artık biliyoruz: Stonehenge bir zamanlar dev bir yankı odası olarak işlev görmüş, halka içindeki sesleri içeride duranlara doğru yükseltmiş, ancak dışarıda duranlardan gelen gürültüyü engellemiş. Bu bulgu, anıtın aslında küçük ve seçkin bir grup için bir ritüel alanı olarak inşa edilmiş olabileceği düşüncesini akla getirdi.

Bu buluş, on yıllık bir çalışmanın ürünüdür. Cox, 10 yıl önce "dünyanın akustik harikaları" üzerine araştırma yaparken, Stonehenge'in akustik özelliklerini incelemenin bazı sırlarını ortaya çıkarmaya yardımcı olabileceğini düşünmeye başladı. "Akustik ölçek modellemesi" olarak adlandırılan, daha önce hiç prehistorik sitelere uygulanmamış bir akustik tekniğin olduğunu fark ettim" diyor. "Stonehenge veya herhangi bir prehistorik taş alanının ölçek modelini yapan ilk kişiyim."

Cox, üniversitenin yarı-anekoik odasında test edebileceği 1:12 ölçekli bir replika oluşturmayı hedefledi. Bu oda, zeminden başka tüm yüzeyleri kaplayan geometrik köpük sayesinde neredeyse tüm sesi emen bir odadır. Replikayı oluşturmak için Cox, önce English Heritage'dan bir bilgisayar modeli aldı, bu da Stonehenge'in yaklaşık 4.000 yıl önceki tam yapılandırmasında nasıl göründüğünü daha iyi anlamasını sağladı.

"Modern Stonehenge'e giderseniz, muhteşem bir mekan, ancak taşların birçoğu eksik veya yerde yatıyor" diyor. "Bu [yapılandırma] belirli bir düzenleme. Aslında M.Ö. 2000'li yıllardan itibaren yaklaşık bin yıl boyunca çok değişti."

Toplamda, 157 taşı 3D baskı ve kalıp teknikleri kullanarak oluşturma süreci yaklaşık altı ay sürdü. Bu süre boyunca, Cox, gerçek taşların özelliklerini ölçekli olarak elde etmek için projenin parçalarıyla dolu bir yemek odası tabanında çalıştı.

Taşlar gri renge boyandıktan ve bilgisayar modeline göre doğru dağılıma göre yerleştirildikten sonra, test sürecinin zorlukları başladı. "Her şey gerçek yaşamın bir on ikide biri boyutunda olduğu için frekansın 12 katında test etmek zorundayız" diyor. "Bu frekans aralığında çalışan hoparlör ve mikrofonları bulmak zorundasınız ve bunlar genellikle yaygın olarak bulunmaz."

Her testi tamamlamak için Cox ve ekibi hoparlörleri taşların etrafına yerleştirdi ve ölçmek istedikleri çeşitli frekansları çaldı. Oda içindeki mikrofonlar, taşların ses üzerindeki etkilerine dair veri topladı. Matematiksel işlemlerle, Cox, Stonehenge'in akustik özelliklerini simüle eden ve sesleri bozarak çember içinde nasıl duyulacaklarına dair bir fikir veren bir bilgisayar modeli oluşturabildi. Sonuçlar onu şaşırttı: Stonehenge'in çatısı veya zemini olmamasına rağmen, ses taşların arasındaki boşluklarda yansıyarak ve mekanda kalan olarak yankılanıyor. Akustikte, kalan sese "reverberasyon" denir.

"Müziğin yankılanmadan daha iyi olduğunu biliyoruz, bu yüzden müzik çalınsaydı, çember içinde biraz daha güçlü ve etkileyici bir şekilde duyulacağını hayal ediyoruz" diyor.

Cox'un araştırmasının en dikkat çekici bulgularından biri, taşların sesin yönlendirilmesi üzerindeki etkisidir. Stonehenge'deki açık, doğal bir ortamda, çimenli tepe gibi, bir konuşmacının dinleyiciden uzaklaştığı bir durumda sadece üçte biri anlaşılabilir. Stonehenge'deki taşlardan yansımalar, sesi dört desibel artırarak anlaşılan cümle sayısını yüzde 100'e çıkarmıştır.

Bu sonuçlar, çemberin içindeki insanların birbirlerini oldukça iyi duyabileceğini, dışarıdakilerin ise gerçekleşen herhangi bir törenin dışında kalacağını gösteriyor. Cox'un araştırması, Stonehenge'in sadece seçkin bir grup için ayrılan ritüel alanı olarak kullanılmış olabileceğine dair giderek artan kanıtların bir parçasıdır ve bazı çalışmalar, katılımcı olmayanlara manzaranın korunması için bir çit oluşturulabileceği ihtimaline bile işaret etmektedir.

"Araştırma, Stonehenge'in nasıl kullanılabileceği hakkında daha fazla bilgi veriyor. Dönüp başka tarafa yönelirseniz, sesinizi güçlendirmek için taş yansımaları her zaman mevcuttur, bu nedenle konuşan kişiyi göremiyorsanız önemli değildir. Konuşma iletişimi için oldukça iyi olurdu" diyor.

Cox, Stonehenge'in akustik özelliklerini boş bir sinemada veya bir katedralde durmak arasındaki farka benzetiyor. Binadan içeri girip çıkan insanlar olarak bizler için fark pek fark edilemez olsa da, Cox, Stonehenge'i inşa eden Geç Neolitik insanların büyük duvarların ve kapalı mekanların akustiğine alışık olmadığını ve etkinin onları büyülediğini belirtiyor.

Cox'un 2020'de ilk bulgularını yayınlamasının ardından, o ve meslektaşları, çemberin içindeki insanların akustiği nasıl değiştirebileceği gibi yeni sorularla ilgilenmeye başladı. Ekip, son zamanlarda modelin etrafına 100'e kadar küçük ahşap figür yerleştirerek yeni bir ölçüm seti tamamladı.

"Sesin içerideki insanlar tarafından nasıl değiştiğini biliyoruz çünkü sesi emeriz" diyor. "Törenler sırasında iç çemberde insanlar olduğunu varsayarsak, içeri giren daha fazla insan olduğunda akustiğin nasıl değişebileceğini nicelendirmek istiyoruz."

Bu yeni araştırma, sesin farklı açılardan gelen insanlar tarafından nasıl duyulduğuna daha yakından bakmaktadır, çünkü sesin yan veya ön taraftan gelmesi algılamamızı değiştirir. Örneğin, yan taraftan gelen sesler konser salonlarında müziğin kalitesini artırır. Cox, yeni veri setini analiz ettiğinde, bulguları bu yılın ilerleyen dönemlerinde yayınlamayı umuyor.

Cox, gerçek Stonehenge hakkında cevaplanmamış soruların, ölçek modeliyle yaptığı çalışmadan kesin sonuçlar çıkarmasını zorlaştırdığının farkında. Bunun yerine, akustik araştırmayı, daha fazla ipucu bulmak ve mekanın özelliklerini daha net bir şekilde belirlemek için başka bir araç olarak görüyor.

"Akustik arkeolojisinin sorunu, sesin kaybolmasıdır, bu yüzden orada ne yapıldığı konusunda asla kesin olamayız" diyor. "İnsan törenlerini düşünürsek, genellikle müzik veya konuşma veya tezahürat gibi bir ses formu içerir. Ve eğer gerçekten duyulmak isteniyorsa, insanların iç çemberde olması gerekiyordu" diyor. "Şimdi, akustik arkeolojinin sorunu, sesin kaybolmasıdır, bu yüzden orada ne yapıldığı konusunda asla kesin olamayız."

Cox'un günlük çalışmalarının işitme kaybı olanlar için sesi geliştirmeye odaklanmasına rağmen, şimdi Stonehenge araştırmasına ilişkin talepleri düzenli olarak karşılamaktadır.

"Onun üzerinde çalışmanın bir parçası olduğunuzda, insanların ne kadar güçlü olduğunu, nasıl bağlandığını ve Stonehenge ile ilgili her şeyle ilgili olarak insanların nasıl büyülendiğini fark edersiniz" diyor. "Sanırım bu, atalarımızın en şaşırtıcı anıtları yaratma yeteneği için bir cazibeye sahip bir mistisizm yaratıyor."

BBC