Rabia Yüncü

Kolesterolüm yüksek çıktı nasıl beslenmeliyim?

Rabia Nur Yüncü'nün 'Kolesterolüm yüksek çıktı nasıl beslenmeliyim?' adlı köşe yazısı

Kolesterol bir lipit çeşididir ve sağlıklı her bireyin vücudunda belli miktarlarda bulunması gerekir. Vücudumuzda kan, hücre duvarı, eşeysel hormonlar(östrojen, testesteron) bulunur. D vitamini üretiminde ve safra üretiminde kolesterole ihtiyaç vardır. Kandaki kolesterol seviyesinin yükselmesi kalp-damar sağlığı için risk oluşturur. Kolesterolün iyi huylu kolesterol( HDL) ve kötü huylu kolesterol (LDL) adında iki çeşidi vardır. Kötü kolesterol LDL arter damarının içerisine kolesterolü taşıyan lipoproteindir, karaciğerde üretilen kolesterolün hücrelere taşınmasını sağlar. Çevresel faktörlerden veya kalıtımdan kaynaklanan nedenlerden dolayı hücrelere taşınana kolesterolün miktarı fazla olursa kolesterol hücre duvarlarında birikerek damarlarda daralmaya ve tıkanmaya neden olabilir. Bu durum kalp damar hastalıkları, kalp krizi, felç gibi birçok sağlık problemine neden olabilir. Sağlık problemlerinin asıl nedeni LDL kolesterolün yüksek olması olduğu için tedavinin asıl amacı yüksek olan LDL seviyesinin düşürülmesidir.

Araştırmalar, beslenmenin lipid seviyeleri üzerinde belirgin bir etkisi olduğunu ve kardiyovasküler hastalık riskini düşürmedeki önemini göstermektedir. Hiperlipidemesi bulunan bireylere, birinci basamakta uygulanması gereken ilk yaklaşım yaşam tarzı değişikliğidir ve yeni yaşam tarzı kişiye uygun beslenme planının düzenlenmesini, ideal ağırlığın hedeflenmesini ve fiziksel aktivite düzeyinin artırılmasını kapsar. Beslenmeyle alınan toplam yağ miktarı ve yağ asitleri bileşimi kan lipid düzeyini etkilemektedir. Yüksek oranda doymuş yağ asiti içeren bir diyetle serum kolesterol ve LDL kolesterol artarken, tekli doymamış yağ asitlerinin alımı ile HDL kolesterol düzeyleri yükselmektedir. LDL kolesterol düzeyinin düşürülmesi için toplam diyet yağının azaltılmasının yanında, doymuş yağ asitleri yerine çoklu doymamış yağ asitleri tercih edilmelidir. Başlıca bazı besinler kan kolesterol düzeyini doğrudan ve dolaylı olarak etkiler. Bu besinler ve kolesterol arasındaki ilişkiyi birer birer inceleyelim:

Kırmızı et ve kolesterol

Kırmızı etler özellikle esansiyel yağ asitleri, demir, magnezyum, çinko gibi mineraller ve B vitamini bakımından yeterli ve dengeli beslenmek için vazgeçilmez gıdalardır. Fakat hayvansal ürünlerin ve özellikle et ürünleri tüketiminin; kolesterolü yükselttiğini gösteren bilimsel çalışmalar bulunmaktadır. Kırmızı et sağlığımız için önemli bir besin olmasına rağmen porsiyon kontrolüne dikkat edilerek tüketilmesi kolesterol düzeylerini normal aralıkta tutmak için önemlidir.

Yumurta ve kolesterol

Yumurta biyolojik değeri yüksek proteine, dengeli yağ asidi kompozisyonuna, zengin vitamin mineral ve fosfolipid içeriğine sahiptir. Yumurta hakkında doğru olmayan bilgiler dönem dönem gündeme gelmiş ve yumurtanın yüksek düzeyde kolesterol içerdiği ve kalp-damar hastalıklarına neden olduğu şeklindeki sansasyonel açıklamalar yumurta tüketimini azaltmıştır. Yapılan çalışmalar yumurta kolesterolü ile kan kolesterolü arasında kesin bir ilişki bulunamadığını göstermiştir. Anne sütünden sonra besin değeri en yüksek besin olan yumurtayı beslenmemize mutlaka dahil etmeliyiz.

Diyet posası ve kolesterol

Posa (özellikle çözünür posa), bağırsaklardan safra asitlerinin emilimini engelleyerek karaciğerde kolesterol sentezi için gerekli öncü ögelerin konsantrasyonunu azaltmaktadır ve böylece serum kolesterol düzeyinin düşürülmesinde etkilidir. Ayrıca yulaf, arpa, pirinç kabuğu gibi posa kaynaklarında bulunan gamma tokotrienol karaciğerde kolesterol sentezini engelleyerek serum kolesterolünü düşürmektedir.